Anketler Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gereken 10 Temel Şey
Anket İpuçları
Bilimsel amaçla hazırlanan akademik anketlerin hazırlanması soru tipi seçiminin ötesindedir. Konunun belirlenmesi, ölçülmek istenen bilginin ölçülmesine sağlayabilecek anket ölçek sorularının tespit edilmesi gibi temel adımların tamamlanması gerekmektedir.
Tez, makale veya bildiri araştırması için hazırlayacağınız anketlerin araştırma başarısını veya başarısızlığına etkileyen bir çok faktörü bulunmaktadır. Bu nedenle anketinizi oluştururken belirttiğimiz 10 temel faktörü göz önünde bulundurmalısınız.
Belirttiğimiz adımları bir köşeye not etmeniz faydalı olacaktır. Bu şekilde güvenli ve yüksek kaliteli veriler toplayabilirsiniz.
Bu içerikte yer alan tüm bilgiler akademik araştırma amacıyla hazırlanan tez, makale, bildiri vb. bilimsel çalışmalara ait anket çalışmaları için özel olarak oluşturulmuştur. İçerikte Anket yaparken nelere dikkat edilmeli? Anket nedir ve nasıl yapılır?, Anket Formu Nasıl Oluşturulur? gibi sorulara yanıt bulabilirsiniz.
Anket formunun başında katılımcılara yönelik kısa bir açıklama bulunur. Bu açıklamada anketin amacı, soruların nasıl cevaplandırılacağı belirtilerek katılımcılara çalışmaya katkıda bulunduklarından ötürü teşekkür edilir.
1. Anket Veri Toplama Türü
Anketi mülakat şeklinde yüz yüze görüşme yolu ile ya da telefon ile yaparken görüşmeci olarak sözleriniz ve eylemleriniz elde edeceğiniz nihai veri üzerinde büyük bir etki yaratmaktadır.
Günümüzde dijital ortamın sağladığı imkanlar sayesinde kullanılan online (çevrimiçi) anketler ise büyük ölçekli anketlerin yapılabilmesini ve farklı anketlerin tasarlanabilmesini sağlamaktadır. Bunun en güzel örneklerinden biri de şüphesiz Google Forms online anket uygulamasıdır.
Online anket sırasında soruyu karşı tarafa anlamlı bir şekilde iletmenizi sağlayan fiziksel yakınlık veya beden dili avantajına sahip olamıyoruz. Bu nedenle ifadeler, renk seçimleri, soruların düzeni ve soru tipleri gibi etmenler anketinizi yanıtlayacak katılımcıların soruları anlama şeklini ve yorumlamasını önemli bir şekilde etkileyecek rollere sahip olacaktır.
En önemlisi katılımcının (yanıtlayıcılar) anketinizde yer alan soruları nasıl yorumladığıdır. Çünkü onların yorumları nihai verileri direkt etkileyecektir.
2. Anket Soru Tipleri ve Soru Sayıları
Anket formları hazırlanırken katılımcıları zihinsel açıdan yoracak şekilde soru tiplerinin kullanılmasından kaçınılmalıdır. Örneğin matris yapılı sorular katılımcıların zihinlerini bazen karıştırabilmektedir. Bazen bu soru türleri gerekli olabilir, ancak mümkün olduğu kadar kullanmaktan kaçınmanızı öneririz.
Online anket oluştururken ise öncelikle internet kullanıcılarının büyük bir çoğunluğunun mobil cihaz kullandığını göz önünde bulundurmalısınız. Sorularınızı tek tek ve mobil katılımcılara göre düzenlemelisiniz. Çoğu soru tipi Google forms vb. online anket uygulamalarında telefonlar dik konumda iken doğru bir şekilde görüntülenemez. Bu nedenle katılımcılara anketi yanıtlamaya başlamadan önce telefonlarını yatay konuma getirmeleri konusunda uyarılarda bulunabilirsiniz.
Katılımcıları tek okumada anlayabileceği sade, net ve anlaşılabilir anket soruları ile karşılamak yüksek doğrulukta yanıt almanızı sağlar. Kimi zaman yabancı anket ölçek sorularının Türkçe çevirileri anlamsız veya hatalı olabilmektedir. Sorularınızı birkaç katılımcı gözünden değerlendirebilmeniz için çevrenize test amaçlı yaptırmanızı şiddetle tavsiye ediyoruz.
Kötü tasarlanmış sorular katılımcıların vazgeçmesine, anketi yanıtlamaktan kaçınmasına veya yarım bırakmasına yol açarak düşük yanıtlama oranları elde etmenizi sağlayabilir. Bu durum sonucunda veri toplama sürecini tamamlayarak analiz adımına geçtiğinizde anlamsız sonuçlar ile karşılaşmanız kaçınılmazdır.
- Sorular cevap veren kişileri rahatsız edici türden olmamalıdır.
- Soru tipi anketin uygulanacağı örnekleme uyumlu olmalıdır.
- İlk başta en kolay cevaplanabilecek sorular konmalıdır.
- Daha az hassas konularla ilgili sorular başlangıca konulmalıdır
3. Anket Soru Metninin Etkisi
Ankette yer alan soru ifade metinlerinin oluşturulması aşaması anketin en zor aşamalarından biridir. Aslında bir soru sormak karmaşık görünmese de bilimsel açıdan bir anket sorusu hazırlamak ve bunu online ortamda toplamak zorlu bir süreçtir. Bu konuda veri toplama hizmetimizden Teklif Formu’nu kullanarak destek talep edebilirsinz.
Çevrimiçi veri toplama sürecinde sorunun ne anlama geldiğini açıklamak veya talep halinde ek bilgi sağlamak anlık olarak mümkün olmayacaktır. Bu nedenle ifadelerin açık, net ve anlaşılır olması önemlidir.
Hedef kitlenize göre anket metninde kullanacağınız teknik ifadelere, dil seçimine veya terminolojiye dikkat etmelisiniz. Katılımcılar ne sorduğunuzu net bir şekilde anlayamaz ise yanıt vermeye istekli olmayabilirler. Örneğin hedef kitleniz demografik açıdan bir sınırlamaya sahip değilse, 18 yaş ve üzeri herkes anketinizin katılımcısı olabilir ise bu gruba sadece beyaz yakalı çalışanların cevaplayabileceği teknik terim içeren soruların sorulmasından kaçınılmalıdır.
Bilimsel anket soruları hazırlanırken anketin her bir soru ifadesi sadece 1 şeyi ölçmelidir. Aynı soru içerisinde birden fazla soru sormaktan kaçınmalısınız. Örneğin “Instagram ve Facebook’ta geçirdiğiniz süreleri belirtiniz.” İfadesi yerine ayrı ayrı iki soru şeklinde sorulmalıdır.
Son olarak katılımcıları yönlendiren belirli bir cevap vermesine teşvik eden ifadelerden kaçınılmalıdır. Katılımcıları yönlendirmeden sorularınızı düzenleyerek bilimsel açıdan kaliteli veriler toplayabilirsiniz.
4. Anket Sorularının Yerleşim Sırasının Etkisi
Anket sorularının mantıklı bir akışı takip etmesi önemlidir. Konular arası geçişin mantıksız bir şekilde gerçekleşmesi katılımcıların kafalarının karışmasını sağlayabilir. Bu karmaşıklık soruların yanıtlanmadan atlanılmasına veya tamamen anketin terk edilmesine neden olabilir.
Bilimsel anket çalışmalarında demografik sorular (cinsiyet, yaş, eğitim durumu, gelir vb.) çoğunlukla anketin başında talep edilmektedir. Bizde anketin bu sorular ile başlamasının daha uygun olacağını düşünmekteyiz. Çünkü basit sorular ile katılımcıyı ankete hazırlamak iyi bir başlangıç olabilir. Fakat demografik sorular anketin başında ya da sonunda bulunmaktadır.
Araştırma konunuz kapsamında kullanacağınız ölçek sorularını da gruplar halinde sormalısınız. “Örneğin satın alma niyeti ölçeğine ait 6 ifade bir grup olarak sonrasında ise Instagram kullanımına ilişkin sorular sorulabilir.”
Anket sorularını katılımcılara yönlendirmeden önce kesinlikle anket yanıtlama deneyimini test etmelisiniz. Bu nedenle öncelikle kendiniz ve çevreniz ile birkaç adet test yanıt verisi toplamayı unutmayınız. Deneyim testi sonucunda sorularınızdaki mantık hatalarını keşfedebilir ve hangilerini değiştirdiğinizde doğru bir mantık oluşacağını bilebilirsiniz.
5. Farklı Anket Soru Türleri
En genel ayrımı ile anket soruları nicel ve nitel olarak ikiye ayrılmaktadır. Tüm anket soruları aynı soru tipi kullanılarak oluşturulmamaktadır. Nicel sorular ile katılımcıdan gruplandırılmış sınırlı sayıda yanıt toplanabilir. Nitel sorular ise açık uçlu sorulardan oluşmaktadır. Nitel sorulara katılımcılar istedikleri şekilde kendi cümleleri ile yanıtlar verebilirler.
Her iki soru türü de farklı anket hedefleri için kullanılabilir. Her ikisinin de avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır.
Burada asıl anahtar konu, nicel ve nitel soruların birlikte kullanılabildiği bilimsel araştırmalar ortaya koyabilmek ve araştırmanızın amacına uygun olarak hangi sorulara yanıt aradığınızı doğru bir şekilde tespit etmekle ilgilidir.
6. Alınan Anket Yanıtlarının Doğruluğu
İnsanların genel olarak hatasız bir hafıza yapısı bulunmamaktadır. Hangi amaçla olursa olsun katılımcılar, size her zaman doğru yanıtlar vermeyebilirler. Katılımcıların demografik soruları kolaylıkla yanıtlayabildiği fakat tutum, davranış veya görüşleri belirtmeleri istenen sorularda ise yanıt verirken zorlandığı bilinmektedir.
Özellikle öznel / spesifik konular hakkında kaliteli veriler elde etmek için anket sorularınızı oluştururken katılımcıların sorduğunuz soru hakkında gerçekte ne düşündüğünü rahatlıkla ifade edebileceği bir dil kullanmaya çalışmalısınız.
7. Katılımcıları Zihinsel Çatışmadan Kaçındırma
Bu bölümü en iyi ifade etmenin bir örnek üzerinden anlatmak ile olduğu fikrindeyiz. İnsanlar düzenli olarak yaptıkları eylemler açısından anılarını düşük oranda hatırlamaya meyillidir. Bu nedenle düzenli gerçekleştirdikleri olayları zihinsel olarak zaman dilimine göre (ay, yıl, hafta vb.) ayırmamaktalar.
Örneğin davranışlarını hatırlatmak istediğimiz anket sorularında referans alacakları dönemleri dikkatle seçmeliyiz. Katılımcılar bu hafta düzenli olarak yaptıkları yolculuk sürelerini hatırlayabilirken, bir yıl içerisinde ne kadar süreyle düzenli yolculuklarında (okul, iş, ev, alışveriş) ne kadar süre harcadıklarını hatırlamaları hem zor olacak hem de yanıtlar güvenilir olmayacaktır.
Sonuç olarak ölçülmek istenen davranış ile ilgili sorular yanıtlayan katılımcılar ile ilgili ve mevcut zihin durumlarını aktarmalıdır.
8. Açık Soru Yapısı
Anket soruları üç bölümden oluşmaktadır. Bu üç bölümü doğru bir şekilde gerçekleştirdiğinizde yüksek kaliteli veriler elde etmeniz kaçınılmazdır. İlk bölüm soru köküdür (örneğin cinsiyetiniz nedir?) ikinci bölüm ek talimatlardır (aşağıda yer alan seçeneklerden birini seçiniz) üçüncü bölüm ise yanıt seçenekleridir (örneğin: kadın, erkek).
Bu üç bölümün bir birleri arasında uyumlu olması anketinizde kaliteli yanıtlar elde etmenizi kolaylaştıracaktır. Kafası karışan katılımcılar, kafanızı karıştıracak anket sonuçları elde etmenizi sağlayacaktır.
9. Görsel Anket Tasarımı
Anketin soru metinleri, giriş metinleri ve açıklamaları tamamladık. Fakat en az yazılar kadar görünüm de önemlidir. Burada bahsedilen görünüm sadece resimler ve renkler değildir. Anketinizin soru şekilleri ile bire bir ilişkilidir.
Örneğin Google Forms kullanmaktasınız ve katılımcıların çileği sevme durumunu öğrenmeye çalışıyorsunuz. “Çilek yemeyi severim” sorusunu 5 li likert ölçek ile soracaksınız. 1 kesinlikle katılmıyorum ve 5 kesinlikle katılıyorum olsun. Google forms üzerinde doğrusal ölçeği seçtiğinizde katılımcı 1 ve 5 seçenekleri arasından kendisine uygun olanı seçecektir. Bu yöntem ile 10 – 20 ölçek ifadesi sorduğunuzda katılımcı yorulmadan kolaylıkla yanıtlama gerçekleştirebilir.
Fakat aynı soruyu çoktan seçmeli olarak 1- Kesinlikle Katılmıyorum, 2- Katılmıyorum, 3- Kararsısızm, 4 Katılıyorum ve 5 Kesinlikle Katılıyorum şeklinde sorarsanız belki birkaç soru için katılımcı zorlanmayabilir ama ölçeğiniz 5 ve üzeri sorudan oluşuyor ise bir süre sonra katılımcı yorulacak ve yanıt vermekten kaçınacaktır.
Bu nedenle anket tasarımını tutarlı bir şekilde gerçekleştirmeniz çok önemlidir. Anket tasarımınız hakkında danışmanlık almak isterseniz bize iletişim formu üzerinden ulaşabilirsiniz.
Anket yapısında belirli soru grubunu hangi ölçek yapısı ile sormaya başladıysanız aynı şekilde soru tipi kullanmaya özen göstermelisiniz. Ayrıca, aynı anket içinde farklı yönlerde (bir soruda olumludan olumsuza, ardından olumsuzdan olumluya) ölçek sorularının sunulması, ölçüm hatasını önemli ölçüde artırır.
İlk sorunuzu 1 Kesinlikle Katılıyorum 5 Kesinlikle Katılmıyorum şeklinde sormuş olduğunuzu varsayarsak ilerleyen ölçeklerde 1 Kesinlikle Katılmıyorum 5 Kesinlikle Katılıyorum şeklinde kullanmamalısınız. Bireysel soru talimatları ölçeğin uç noktalarının anlamını açıklasa bile, katılımcılar tüm derecelendirme sorularının aynı ölçek yönüne sahip olduğunu varsayabilirler.
10. Anket Sonuçlarının Analiz Planı
Anket katılımcılarının yanıtlayacağı soruları belirlerken ve soru türlerini seçerken araştırma hedeflerinize uygun veriler topladığınıza emin olmalısınız. Örneğin SPSS paket programı ile analizler gerçekleştirmeyi planlıyorsunuz fakat sorularınızı belirli bir şekilde yapılandıracak şekilde sormadınız;
Örneğin Kadın ve Erkek yanıtı kolaylıkla 1 ve 2 şeklinde rakamsal olarak kodlanabilir. Fakat ucu açık soruların kodlanması kolay olmayacaktır.
Belirli süreler ile takip etmeniz gereken veriler toplamaktaysanız bu verileri elde ettiğiniz sorularda ufak olsa dahi herhangi bir değişiklik yapmamanız gerektiğini bilmelisiniz. Küçük değişiklikler de veri yapısını bozabilir.
Yukarıda 10 adımda belirttiğimiz konu başlıklarını dikkate alarak gerçekleştireceğiniz anket sorularınız ile bilimsel araştırmalarınız kapsamında kaliteli ve anlamlı verileri kolaylıkla elde edebileceksiniz.
Not: Konu ile ilgili daha fazla bilgi almak isterseniz aşağıda yorum yazarak bize ulaşabilirsiniz. En kısa sürede sorularınızı yanıtlamaya çalışarak sizlere destek olacağımızı bilmenizi isteriz. Akademik hayatınızda başarılar dileriz.
Akademik anketiniz için veri toplama hizmetimizden yararlanmak ister misiniz?
Bilimsel araştırmanız kapsamında veri toplamaya ihtiyacınız varsa Anket Teklif Formu veya Canlı Destek aracılığı ile bize ulaşarak detaylı bilgi talep edebilirsiniz. Ekonomik fiyat ve kısa süre içerisinde doğru katılımcı verisi toplamayı garanti ediyoruz. Yapay zeka destekli yazılımız aracılığı ile kısa süre içerisinde bilimsel veri toplama sürecini tamamlayabilirsiniz.
İşletmemiz hakkında detaylı bilgi almak için hakkımızda sayfasını ziyaret edebilirsiniz. 2018 yılından günümüze binlerce akademisyene destek olduk. Bilimsel araştırmalarınızın doğru bir şekilde gerçekleşmesi için ayrıca ücretsiz olarak sizleri bilgilendirmekteyiz. İşletmemiz bilimsel etik ve kanunlar çerçevesinde tamamen yasal olarak hizmet vermektedir.
